Fabula Flora, auteur op

23 December 202011 January 2023

Natuurlijke remedies bij menstruatie klachten

Elke vrouw ervaart haar menstruatie anders. Sommige vrouwen hebben alle mogelijke klachten; sterke vloeiingen, intense hoofdpijn, krampen, zachte ontlasting, pijn in de onderrug, vochtophoping en schommelingen in het humeur. Andere vrouwen hebben slechts een paar van deze klachten, of vrijwel geen. Bij sommige vrouwen blijft de menstruatie volledig uit. Anticonceptie en leeftijd kunnen een rol spelen, maar ook de leefstijl. Om beter te begrijpen hoe dit werkt heb ik uiteen gezet hoe de menstruatiecyclus verloopt en welke natuurlijke remedies er zijn om uiteenlopende klachten in verschillende fasen te verzachten. Let wel, als je last hebt van chronisch PMS (post-menstrueel syndroom) of aanhoudende klachten voor en na de menstruatie, dan is het altijd beter om eerst advies in te winnen bij een arts.

Wat gebeurt er in het vrouwelijk lichaam tijdens de menstruatie?

De vruchtbaarheidscyclus

Tis geen kattenpis, laten we dat voorop stellen. Elke maand weer bereidt het vrouwenlichaam zich voor op een eventuele zwangerschap. In het midden van de cyclus vormen de eierstokken een eicel, die na rijping middels de eisprong (ook wel ovulatie genoemd) wordt afgestoten richting de baarmoeder. Het baarmoederslijmvlies verdikt zodat een bevruchte eicel zich in de baarmoederwand kan nestelen en de foetus hier 9 maanden prettig kan vertoeven. Als er binnen 2 weken geen bevruchting plaatsvindt, worden de voorbereidingen tenietgedaan. Het slijmvlies wordt in een paar dagen tijd afgestoten en via de vagina afgevoerd zodat zich na de volgende eisprong het zelfde proces kan voltrekken. Het afstoten van baarmoederslijmvlies is de menstruatie. De menstruatiecyclus duurt idealiter ongeveer 28 dagen, waarbij dag 1 de eerste dag van de menstruatie is, en dag 14 de dag van de eisprong.

De rol van de hormonen

In elke fase van de menstruatiecyclus kan je je anders voelen, omdat je hormoon niveaus om de zoveel tijd erg kunnen schommelen. Oestrogeen, follikelstimulerend hormoon (FSH), luteïniserend hormoon (LH) en progesteron zijn de aanjagers van de menstruatie en verantwoordelijk voor het maandelijks aanmaken van eicellen in de eierstokken. Hoe doen zij dat en wat doet het met je?

Hormonen worden in de klieren geproduceerd, zoals de bijnieren en de lymfeklieren. De voortplantingshormonen worden in de hersenklieren aangemaakt, namelijk de hypofyse en de hypothalamus. Na de menstruatie produceren de hersenklieren met name FSH, deze hormonen zetten de eierstokken aan tot het rijpen van onrijpe eicellen naar follikel (eiblaasje). Als de eicel eenmaal is gerijpt geeft het oestrogeen af, dit hormoon zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies gaat groeien en de afname van FSH remt af. In deze fase is je humeur over het algemeen goed en rustig, de oestrogeen zorgt ervoor dat je je creatief en levenslustig voelt, en je hebt meer zin in sex.

Als het baarmoederslijmvlies voldoende is gegroeid geeft het oestrogeen een signaal aan de hersenen om LH aan te maken, het LH veroorzaakt de eisprong en de hoeveelheid progesteron in het bloed neemt toe. Progesteron speelt een belangrijke rol tijdens de zwangerschap, dit hormoon zorgt ervoor dat de baarmoederslijmvlies in tact blijft. In deze fase van de menstruatiecyclus voelen veel vrouwen zich slaperig, hebben de behoefte veel te eten en thuis op de bank te blijven zitten. Dit luidt voor sommige vrouwen tevens de PMS (premenstrueel syndroom) fase in. Naarmate het afstoten van de slijmvliezen nadert kunnen veel vrouwen zich geïrriteerd voelen, somber, angstig en zelfs depressief. Als het eitje niet bevrucht is dalen de hoeveelheden progesteron en begint de ongesteldheid, veel van de psychische klachten verdwijnen en worden vervangen door een mogelijke reeks aan lichamelijke klachten die met de afstoot van het baarmoederslijmvlies gepaard gaan.

Kruiden die helpen bij menstruatieklachten

De meeste klachten tijdens de menstruatiecyclus doen zich vlak vóór de menstruatie en/of tijdens de menstruatie voor. Veel voorkomende klachten zijn:

Vlak vóór de menstruatie (3e fase): moeheid, sneller geïrriteerd zijn, pijnlijke borsten, opgeblazen gevoel, constante trek (in zoetigheid), gewichtstoename en een onrustige huid.

Tijdens de menstruatie (4e fase): hoofdpijn, krampen, lage rugpijn, darmkoliek, misselijkheid en aandrang tot plassen.

Ongeveer 30% van alle vrouwen heeft elke maand dermate last van bovenstaande klachten dat de kwaliteit van leven in de 3e en 4e fase van de menstruatie zeer wordt beïnvloed. 70% van deze vrouwen gaat met deze klachten niet naar de huisarts. Om de klachten te onderdrukken wordt snel gegrepen naar paracetamol of Aleve, maar die verlichten niet de mentale symptomen of de oorzaak van het ongemak en soms is het simpelweg niet genoeg om de kwaliteit van leven op dat moment te verbeteren.

Welke natuurlijke remedies zijn er dan om de kwaliteit van leven tijdens de 3e en 4e fase van de menstruatiecyclus te verbeteren?

De mantel van Freya

Vrouwenmantel (Alchemilla vulgaris), ook wel ‘Mantel van Freya’ genoemd, ontleent haar naam aan het zachte, fluweelachtige en mantelvormige blad, dat gelijkenis vertoont met de zachte vormen van de vrouw en de binnenkant van de baarmoeder. En dit verwijst gelijk naar haar voornaamste geneeskrachtige eigenschappen, namelijk de activerende EN kalmerende werking op de vrouwelijke geslachtsorganen. Vrouwenmantel wordt ook wel een ‘baarmoedertonicum’ genoemd.

Vrouwenmantel wordt in Nederland veel aangeplant in parken en bloemperken

Vrouwenmantel is een kruid van tegengestelden maar doet altijd precies dat wat nodig is en pakt eventuele problemen omtrent de menstruatie zeer breed en bij de bron aan. Zo stimuleert of kalmeert Vrouwenmantel de aanmaak van het progesteron hormoon via de hypofyse, waardoor schommelingen tijdens de cyclus minder heftig zijn. Daarnaast reguleert Vrouwenmantel de productie van andere hormonen via de bijnierschors, waardoor gevoelens van neerslachtigheid of depressie bij PMS verminderen.

Vrouwenmantel heeft een samentrekkende werking, zowel bloedstelpend als spierversterkend; het versterkt de spieren van de blaas en de baarmoeder, voorkomt vochtophopingen en voert afvalstoffen af. Bij heftige vloeiingen en kramp (ook voor of na de menstruatie) wordt het bloeden gestelpt en bij uitblijven van menstruatie wordt het bloeden juist bevorderd. Daarnaast zorgt het in Vrouwenmantel aanwezige salicine voor een pijnstillende werking, dit is dezelfde werkzame stof die in paracetamol zit. Het is dus een ideaal kruid om de menstruatiecyclus zonder al te veel problemen door te komen, met name om de cyclus terug te brengen in een ritme bij disbalans.

Vrouwenmantel is een vrij smakelijk kruid waar na droging een thee van gezet kan worden. In de webwinkel van Jacob Hooy is deze thee te bestellen.

Let op! Vrouwenmantel thee of tinctuur mag niet worden gebruikt tijdens de zwangerschap, de uitdrijvende werking kan de geboorte vervroegd introduceren. Bij uitstek zeer geschikt na de geboorte om de spieren weer aan te sterken, of na een abortus. In combinatie met de pil kan Vrouwenmantel de menstruatiecyclus verstoren.

Marjolein

Marjolein (Origanum vulgare) komt van het woord ‘Marjorana’, wat ‘altijd gelukkig’ betekent. Zowel Marjolein als haar gekweekte broertje Oregano zijn een feestje voor de smaakpapillen maar met name de Wilde Marjolein beschikt over medicinale eigenschappen. Het behaarde blad en de licht roze bloemetjes zijn klein en staan dicht op elkaar, dit verwijst naar de zachte en kalmerende werking op de slijmvliezen en de psyche. Een gouden combinatie als het gaat om het vrouwelijke hormoonstelsel.

Marjolein is met name geschikt voor vrouwen met menstruatieklachten die door mentale problemen worden veroorzaakt, denk aan verkramping in de bekkenbodem die de doorbloeding tegenhoudt. Bij dergelijke problematiek ontkrampt Marjolein het zenuwstelsel, eventuele stress en angst worden verzacht en de doorbloeding naar de buik en benen worden gestimuleerd. Krampen tijdens de menstruatie nemen af. De aanwezige mineralen (met name Ijzer en Calcium) verrijken het bloed en zorgen ervoor dat het gestel in het algeheel kan aansterken.

Marjolein is makkelijk in gebruik en heeft geen bijwerkingen. Een kuur kan bijvoorbeeld bestaan uit een dieet met gebruik van het kruid in verschillende gerechten, aangevuld met thee. Het is in beide gevallen aan te raden om een plantje in huis te halen of aan te planten in de tuin, om dit prachtige en welriekende kruid altijd bij de hand te hebben. En daar zullen de bijen je ook erg dankbaar voor zijn!

Moederkruid

Moederkruid (Tanacetum parthenium) ontleent haar naam aan haar eeuwenlange medicinale gebruik bij problemen die te maken hebben met de baarmoeder en moeder & kind. De 17e eeuwse Vlaamse herborist Rember Dodoens gebruikte Moederkruid met name om de nageboorte te bespoedigen. In de kruidengeneeskunde is Moederkruid tegenwoordig in veel gevallen keuze nummer 1 bij zware hoofdpijn en migraine, vooral als die door hormonale schommelingen worden veroorzaakt.

Hevige hoofdpijn ontstaat door het hormoon serotonine die vrij kan komen tijdens stress, emotie of de menstruele cyclus. De bloemknoppen van Moederkruid bevatten de stof parthenolide die ervoor zorgt dat het vrijkomen van serotonine wordt geblokkeerd, waardoor het aantal migraine- of hoofdpijnaanvallen daalt en minder hevig zijn. Moederkruid bevordert tevens de doorbloeding van de baarmoeder en fungeert net als Vrouwenmantel als een baarmoedertonicum, dat wil zeggen dat het doet wat nodig is om de menstruatie of overgang en de hormoonbalans zo goed mogelijk te reguleren; bij PMS, onregelmatige menstruatie, het uitblijven van de menstruatie en baarmoederkramp. Minder geschikt bij hevige vloeiingen, dan zijn Vrouwenmantel of Kamille betere opties.

Moederkruid geeft de beste resultaten bij preventief en langdurig gebruik om de hormoonschommelingen en de daaruit voortvloeiende migraine aanvallen op de lange termijn te beheersen. 80% van de vrouwen met hormoon geïnduceerde migraine heeft aangegeven baat te hebben bij het preventief gebruik van Moederkruid. De werkzame stof parthenolide kan het beste worden opgelost in een alcoholisch extract (tinctuur) waarvan elke dag een paar druppeltjes met water kan worden ingenomen. Een thee trekken van blad en bloem kan ook, maar die is behoorlijk bitter en dat gaat voor langdurig gebruik wellicht tegenstaan. De tinctuur Moederkruid kan worden besteld bij Het Kruidenrijk en de gedroogde bloemen bij Pit & Pit.

Let op! Moederkruid is een sterk werkend en prikkelend kruid waar als bijwerking mondzweertjes zijn gemeld, dus het vers kauwen op het blad of de bloemen van Moederkruid is niet aan te raden. Verwerking in thee of tinctuur is prima, maar niet tijdens de zwangerschap, borstvoeding en voor of na een operatie.

Kamille

De Latijnse naam voor Kamille is Matricaria Chamomilla. Matricaria komt van het woord ‘Matrix’, wat baarmoeder betekent, en dat duidt op haar gunstige werking op de vrouwelijke voortplantingsorganen. Kamille is een heel zacht en veilig kruid dat past bij zowel moeder als kind. Het draagt de bijnaam ‘Moederkruid’ en lijkt ook een beetje op het eerder behandelde Moederkruid. Ze komen beiden uit dezelfde familie (Samengesteldbloemigen), maar hun werking op de vrouwelijke geslachtsorganen en het hormoonstelsel is beslist heel verschillend.

Kamille heeft met name een ontkrampende en ontspannende werking op de baarmoeder spieren en het hele zenuwstelsel, dit maakt het een geschikt kruid bij overmatige en pijnlijke vloeiingen tijdens de menstruatie. Kamille bevat bovendien vele mineralen, waaronder Ijzer, Calcium en Fosfor, die het bloed en gestel opbouwen (bijvoorbeeld bij bloedarmoede door overmatig bloedverlies) en Zwavel. Zwavel helpt gifstoffen af te voeren en Vitamine B en C zorgen ervoor dat de weerstand tijdens de menstruatie worden ondersteund.

Kamille kan op vele manieren tijdens of voor de menstruatie worden ingezet. Ikzelf vind het erg prettig om bij kramp een stoombad van Kamille te nemen, dit doe ik door er een sterke thee van te trekken en met een afgesloten doek of lange rok bovenop een teiltje met deze thee te gaan zitten. Bij zware vloeiing is het ook een optie om te kiezen voor een warme wikkel van Kamille thee en die op het buikgebied te leggen. De reden waarom ik graag een stoombad neem is omdat Kamille ook rustgevend op de pH waarden van de vagina inwerkt, waardoor een eventuele bacteriële vaginose verholpen kan worden. Daarnaast heeft het ook een schimmeldodende werking.

Van binnenuit kan worden gekozen voor een warme kop Kamille thee. Kamille zit boordevol etherische olie en smaakt erg lekker, het ruikt een beetje naar verse appeltaart. Ook al is Kamille een veilig kruid om veel thee van te drinken raad ik toch aan om het te beperken, dat wil zeggen maximaal 4 koppen per dag gedurende 2 weken (mocht het nodig zijn). Uiteindelijk moet het lichaam ook de kans krijgen om op eigen krachten te functioneren en de kalmerende werking van Kamille kan in uitzonderlijke gevallen een afhankelijkheidsreactie teweeg brengen.

19 December 202011 January 2023

Wat heeft Yule te maken met kerst?

De banner foto die ik aan deze post heb toegevoegd is een beetje gekscherend bedoeld. “‘Tis the season to be jolly.” Laten we het daar eens over hebben. Klopt dat wel? Iedereen ervaart het natuurlijk anders. Maar laten we eens kijken naar de signalen die de natuur ons geeft en hoe de inheemse bewoners van Europa hier met de eeuwen middels rituelen op hebben ingespeeld, vooral in de tijden waarin kunstlicht nog niet bestond en het ECHT donker was.

Heidense Midwinter tradities in Europa: Yule

‘Yule’ komt van het oud-Germaanse woord ‘houl’, de benaming voor het wiel van de seizoenen waarmee deze gedurende het jaar voortbewoog. In het middelpunt van het wiel bevond zich de zon. Zowel de oude Kelten als de oude Germanen ontleenden aan de zon een heilige status, die rond de donkere dagen in December grondig op de proef werd gesteld. Rond Midwinter leek de zon 12 dagen stil te staan en de nachten waren extra lang. De Kelten geloofden dat er in het donker kwade geesten huisden en beschermden zich tegen dit kwaad door op de kortste dag van het jaar lichten aan te steken. Kampvuren werden aangestoken en erom heen vertelden zij verhalen van hoop en dronken zoet bier om de moraal hoog te houden. Traditiegetrouw werd er een naaldboom in het vuur gegooid, om het vuur lang brandende te houden. Deze boom heette ‘Yule log’, werd zorgvuldig geselecteerd en met veel plezier binnen gehaald. Maretakken die op de heilige Eik groeiden werd in het vuur geofferd of aan het vee gevoerd voor het bevorderen van de vruchtbaarheid. Men geloofde bovendien dat de Maretak de terugkeer van het licht kon bespoedigen. Als beloning zou de zon in Januari dan eindelijk terugkeren en het licht overwon de duisternis. En zo ging dat elk jaar opnieuw, als een wiel dat onvermoeibaar doordraait.

Romeinse Midwinter tradities : Saturnalia

Ook de oude Romeinen besteedden bijzondere aandacht aan de kortste dag van het jaar en deden er nog een schepje bovenop. Het Romeinse Midwinter festival heette Saturnalia en duurde zeven dagen, van 17 December tot 24 December. Tijdens dit feest mocht iedereen doen wat volgens de Romeinse normen normaliter niet was toegestaan. Mannen verkleedden zich als vrouwen en vrouwen verkleedden zich als mannen. Onafgebroken werden er dagenlange (!) bacchanalen gehouden waar de toestroom van spijzen niet ophield en de Hulst een nogal interessante edoch belangrijke rol speelde. Minder heilig dan de Maretak, dienden de besjes van de Hulst voor de Romeinen tot braakmiddel (Hulst is mild tot sterk purgerend, afhankelijk van hoeveel besjes je inneemt) zodat zij ongestoord ruimte vrij konden maken voor nog meer eten. Er werden kadootjes uitgewisseld en de drank vloeide rijkelijk. Vooral dat laatste klinkt bekend toch? Dat van die Hulst besjes wat minder, in dat opzicht is onze maatschappij in de afgelopen 2000 jaar erg veranderd…

Christus-mis

Laat we nu de sprong nemen naar het hier en nu. Veel heidense seizoensfeesten zijn in het hedendaagse en seculaire Europa, Amerika en Australië opgenomen in de Kerstmis, Pasen en Midzomernacht vieringen. Midwinter is nog steeds een tijd waarin we overblijvend groen zoals Maretak, Hulst en dennenboom ons huis binnenhalen, om onze directe omgeving ermee te decoreren en de gemoederen te verheffen. De kerstboom is in wezen een moderne variant op de zogenaamde ‘Yule log’ van de oude Kelten en de lampjes die we erin hangen lijken op de oude tradities om het donker middels licht te verjagen. We wisselen verhalen uit met onze dierbaren, drinken een goed glas wijn of bubbels en we krijgen kadootjes van de Kerstman. In wezen is dit nog steeds één groot ritueel vertoon om het terugkeren van de zon te bespoedigen, alleen zijn we ons daar niet zo van bewust omdat de Kerstmis een Christelijk feest is. Hoe is dat zo gekomen?

In de 4e eeuw na Christus werd door de Romeinse keizer Constantijn I (de eerste Romeinse keizer die zich tot het Christendom liet bekeren) besloten om de geboorte van Jezus ceremonieel te vieren, en wel rond de oorspronkelijke Saturnalia. Voordien was het Christendom in Europa nog geen seculaire religie en de geboorte van Jezus was in de kerkelijke kalender niet vastgelegd. Er is dan ook geen bewijs dat het kindje Jezus inderdaad rond Midwinter geboren is. Sterker nog, de overlevering verteld ons over de grazende schapen bij Bethlehem, een fenomeen dat in de winter (zelfs in het toenmalige Palestina) niet de gewoonte was. De keuze voor het samenvallen van de geboorte van Christus en de Midwinter feesten leek destijds echter logisch omdat Jezus Het Licht van de Wereld genoemd werd. Zo werd de viering van de terugkeer van de zon vervangen voor de viering van de geboorte van Jezus. En zo ontstond de ‘Christus-mis’. Het woord kerst is een verbastering van ‘kerstenen’, dat ‘Christelijk maken’ betekent.

Een kijkje in mijn eigen kerst “keuken” 🙂 We drinken graag liters thee en eten graag heel veel pannenkoeken met bosbessen.

Santa Claus of Sint Nicolaas?

Misschien begin je je inmiddels af te vragen wat de Kerstman dan te maken heeft met de geboorte van Jezus. De Kerstman is bedacht in 19e eeuws Amerika, waar Nederlandse immigranten het Sinterklaas feest hadden geïntroduceerd. Santa Claus is dus een veramerikaniseerde versie van Sint Nicolaas, de bisschop van Myra. De bisschop van Myra leefde in de 6e eeuw en werd al heel lang vereerd als heilige om zijn ongekende naastenliefde. Volgens overlevering zou Sint Nicolaas geboren zijn op 6 December en zijn naamdag werd in Nederland dan ook elk jaar op deze datum gevierd. In de Amerikaanse variant van Sinterklaas viel de viering van zijn geboorte eerst op dezelfde dag, maar verschoof langzamerhand naar Midwinter. Aanvankelijk leek de Kerstman nog erg op Sinterklaas, maar werd geleidelijk van alle religieuze symboliek ontdaan. Wat er overbleef was een lange witte baard, een brede hoed en een rode mantel. Dit is de essentie waaraan we de Kerstman en ook Sinterklaas kunnen herkennen, evenals de door hen geliefde viervoeters in de vorm van paard of rendier. Deze symboliek zien we tevens terug in hele oude verhalen uit de Noordse mythologie (van de Noormannen dus, die ongeveer in dezelfde tijd als de Kelten leefden).

De wilde jacht

Odin was de Noordse god van de oorlog en de dood, maar dat klinkt enger dan het in werkelijkheid was. In de Germaanse traditie wordt Odin ook wel “Wodan” genoemd, dit betekent verschillende dingen: passie, opgewonden of woedend. Odin was een wijs man die van gedaante kon wisselen en de hele wereld afreisde. Hij had 1 van zijn ogen aan de reus Mimir opgeofferd om te mogen drinken uit de bron der Wijsheid. De Vikingen geloofden dat Odin in December op zijn achtbenige paard Sleipnir naar de Aarde zou komen. Hij was vermomd in een lange blauwe mantel, droeg een diepe zak met brood en een staf. Hij zou zich op de achtergrond mengen onder de mensen rond hun vuren en luisteren of ze tevreden waren of niet. Zo nu en dan zou hij een geschenk van brood achterlaten bij een arme hoeve. Klinkt dat bekend? Hieruit zijn parallellen te trekken met de schimmel van Sinterklaas die over de daken wandelt om ons kadootjes te brengen en de Kerstman die met een door 8 rendieren voortgetrokken arrenslee van de Noordpool naar onze huizen reist om zijn cadeaus in de verste hoeken van de wereld af te kunnen leveren.

Het is niet helemaal duidelijk wat Odin precies met de Midwinter viering zelf te maken heeft, maar er zijn overtuigende conclusies te trekken over zijn rol als aanvoerder van de zogenaamde Wilde Jacht. Volgens de overlevering vond de Wilde Jacht voornamelijk plaats rond de Yule periode en hield in dat de legers van de goden (o.a. die van Odin) in de lucht met de Wolf Fenrir vochten. Fenrir wilde de zon opslokken, waardoor het voor altijd donker zou blijven. Het Godengevecht in de hemel uitte zich in donder en bliksem. De Yule feesten kunnen dus ook als aanmoediging of verering van Odin’s belangrijke taak worden gezien, want zonder de zon konden de mensen op aarde niet leven. Dat is denk ik wel reden genoeg voor een feestje.

18 December 202018 December 2020

De geneeskracht van de Grove den

Het is bijna winter en de kerst staat voor de deur. Ik was er dit jaar erg vroeg bij en heb halverwege November al een kerstboom in huis gehaald. Er zijn vele soorten naaldbomen, maar mijn favoriet is Pinus sylvestris, de Grove Den.

‘Pinus’ betekent ‘naaldboom’ en ‘sylvestris’ betekent ‘van het bos’. De Nederlandse naam Grove den zegt iets over het karakter van de naalden van deze boom, die zijn in verhouding langer, blauwer en ritmischer ingeplant (in paren van ongeveer 10 naalden) dan die van veel andere naaldbomen. Het woord ‘Den’ in Nederlands komt vermoedelijk van het Angelsaksische woord ‘dennia’, dat betekende ‘wouddal’ en in de hedendaagse Engelse taal wordt met ‘denn’ een groep wilde dieren bedoeld. Het is een oude boom die al vroeg tot de verbeelding van allerlei volkeren sprak, misschien omdat het 1 van de weinige gewassen is die tijdens de winter groen blijft. En dat komt goed uit, want de den beschikt over vele geneeskrachtige eigenschappen die in de winter goed van pas kwamen (en komen ;-)).

Van oudsher was de winter een tijd waarin men tot rust kwam en zich overleverde aan de verstilling in de natuur. De oogst was in de herfst al binnen gehaald en buiten was het koud en vroeg donker. Net als de dieren gingen de mensen ook in een soort winterslaap, afwachtend tot de eerste tekenen van de lente, de terugkeer van de zon. Een moment voor bezinning. Dit was het ritme van de jaargetijden. Tegenwoordig lijkt het haast omgekeerd. De kerstdagen zijn volgepland met etentjes en de voorbereidingen voor sociale activiteiten, kerstinkopen. Stress. En dat is nou net waar het in de donkere dagen voor kerst niet om gaat. Kijk maar eens om je heen en snuif de geur van de winter op, wat wil het je vertellen?

Een wandeling door het naaldbos

Is er iets zo weldadig voor ons lichaam en geest als een wandeling in het naaldbos en het opsnuiven van de geuren van de spar, ceder en dennenboom? Heb je ook wel eens ervaren dat je je na een wandeling in een naaldbos veel opgeruimder voelt in je hoofd en in je luchtwegen? Dat komt omdat de etherische olie die via de naalden en hars van de dennenboom worden verspreidt op de holtes, bronchiën EN op het zenuwstelsel werken. Mocht je niet naast een naaldbos wonen en je holtes zitten verstopt dan kan je met een paar druppels etherische Dennen olie bijvoorbeeld een stoombad maken en je luchtwegen worden hierdoor gereinigd. De geur speelt hierin een rol. De geur van Den zorgt ervoor dat je systeem zich ontspant, waardoor ook de zenuwen en de bloedvaatjes zich verwijden; de doorstroom neemt toe, de druk op de holtes neemt af en je kan weer vrijer ademen. En diep en bewust ademen is erg belangrijk voor ons algehele welzijn.

De relatie tussen je adem en de wind

In Nederland zijn veel naaldbomen aangeplant, die zijn hier niet natuurlijkerwijze aan komen waaien. Door eeuwenlange overbegrazing is de grond op veel plaatsen in Nederland uitgedroogd en veranderd in stuifzand; micro organismen zijn onttrokken en er is geen voedingsbodem voor een rijk loofbos of ander weelderig groen meer. De den doet het in stuifzand landschappen zoals de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug daarentegen erg goed. Dit komt onder andere omdat naaldbomen niet zoveel water nodig hebben. Maar het heeft ook te maken met de wind en de bijzondere relatie van de Grove den tot de wind. Stuifzand landschappen zijn tochtig en naaldbomen hebben wind nodig voor het verspreiden van hun zaden. De zaden van de naaldboom zitten niet in een afgesloten vruchtbeginsel zoals die van de peer of pompoen (bedektzadigen); de Grove den is een naaktzadige, dat wil zeggen dat zijn zaden los in de oksels van de dennenappel zitten. De wind zorgt ervoor dat deze zaden worden verspreid.

Je kan veel opmaken over de geneeskrachtige werking van een kruid door hem nauwkeurig te observeren. Zo zegt de bijzondere relatie tussen de wind en de Den iets over de geneeskrachtige werking op onze luchtwegen en de naalden van de boom duiden op een prikkelend effect. De Grove den is bij uitstek geschikt voor het aanmaken van gezond slijm in de slijmvliezen en de huid en bevordert de adem door het vrij maken van de luchtwegen.

Geneeskrachtige werking

We zijn psychosomatische wezens, dat is onze natuur. Lichaam en geest zijn met elkaar verbonden. En de planten en bomen spelen daarop in door een breed spectrum van aandoeningen zowel lichamelijk als psychisch aan te pakken. In de kruidengeneeskunde wordt dat de ‘Typologie’ van een kruid genoemd. In het geval van de Grove den luidt de typologie:

“de Grove den is bij uitstek geschikt voor mensen die vastzitten in wrok van oud zeer en anderen of zichzelf niet kunnen vergeven. Ze zeggen steeds ‘sorry’ of ‘had ik maar…’ en gedragen zich als slachtoffer, vooral ten opzichte van directe familieleden.” – quote is afkomstig uit Het Kruidenboek van Ingrid.

Dat klinkt vrij heftig, maar houd er rekening mee dat dit de meest overdreven vorm is waarin een dergelijke karakter eigenschap zoals wrok zich kan uiten. Er zijn uiteraard ook ‘lichter’ varianten van de bovenstaande omschrijving, maar uiteindelijk leidt het allemaal tot hetzelfde: een vernauwing van de energie en het opwerpen van blokkades.

Het opwerpen van blokkades uit zich in ziektebeelden die te maken hebben met verstopping; we hadden het al uitgebreid over verstopping van de holtes, de neus, en de bronchiën. Grove den maakt zacht, desinfecteert en creëert ruimte voor de adem en levensenergie om opnieuw te stromen. Zoals ik al zei hoeft het niet altijd te gaan om de meest heftige variant, het kan ook gaan om een dagelijkse vermoeidheid die door slachtoffer gedrag is veroorzaakt. In dit laatste geval kan de Den ook verlichting bieden, het maakt vrolijk en geeft energie. Vooral in de donkere dagen rond midwinter. Den werkt dus ook sterk op onze psyche en het zenuwstelsel, dit komt door de aanwezigheid van pinicrine of pineen. Pinicrine heeft een cortison achtig effect, het werkt activerend op de bijnier, die verantwoordlijk is voor het aanmaken en loslaten van cortison en adrenaline.

De aanwezigheid van hars in de Den zorgt ervoor dat verstoppingen ook via de urinewegen worden afgevoerd. Hars doet namelijk zweten. De diuretische werking van de Grove den kan daarom ook bij nieraandoeningen, blaasontsteking en zelfs bij ziekten aan de lever worden ingezet.

De Grove den is zeer geschikt om in allerlei oliën en zalven te verwerken. De verzachtende en wond helende eigenschappen werken prachtig op eczeem en de ontstoken huid. Het bevorderen van de doorbloeding zorgt er tevens voor dat de huid en onderliggende lagen worden verwarmd, bijvoorbeeld bij ontsteking van gewrichten, spierpijn, en winterhanden en -voeten. Een zalf kan ook worden ingezet om de borst bij astma, bronchitis en longontsteking mee in te smeren.