Het is bijna winter en de kerst staat voor de deur. Ik was er dit jaar erg vroeg bij en heb halverwege November al een kerstboom in huis gehaald. Er zijn vele soorten naaldbomen, maar mijn favoriet is Pinus sylvestris, de Grove Den.
‘Pinus’ betekent ‘naaldboom’ en ‘sylvestris’ betekent ‘van het bos’. De Nederlandse naam Grove den zegt iets over het karakter van de naalden van deze boom, die zijn in verhouding langer, blauwer en ritmischer ingeplant (in paren van ongeveer 10 naalden) dan die van veel andere naaldbomen. Het woord ‘Den’ in Nederlands komt vermoedelijk van het Angelsaksische woord ‘dennia’, dat betekende ‘wouddal’ en in de hedendaagse Engelse taal wordt met ‘denn’ een groep wilde dieren bedoeld. Het is een oude boom die al vroeg tot de verbeelding van allerlei volkeren sprak, misschien omdat het 1 van de weinige gewassen is die tijdens de winter groen blijft. En dat komt goed uit, want de den beschikt over vele geneeskrachtige eigenschappen die in de winter goed van pas kwamen (en komen ;-)).
Van oudsher was de winter een tijd waarin men tot rust kwam en zich overleverde aan de verstilling in de natuur. De oogst was in de herfst al binnen gehaald en buiten was het koud en vroeg donker. Net als de dieren gingen de mensen ook in een soort winterslaap, afwachtend tot de eerste tekenen van de lente, de terugkeer van de zon. Een moment voor bezinning. Dit was het ritme van de jaargetijden. Tegenwoordig lijkt het haast omgekeerd. De kerstdagen zijn volgepland met etentjes en de voorbereidingen voor sociale activiteiten, kerstinkopen. Stress. En dat is nou net waar het in de donkere dagen voor kerst niet om gaat. Kijk maar eens om je heen en snuif de geur van de winter op, wat wil het je vertellen?
Een wandeling door het naaldbos
Is er iets zo weldadig voor ons lichaam en geest als een wandeling in het naaldbos en het opsnuiven van de geuren van de spar, ceder en dennenboom? Heb je ook wel eens ervaren dat je je na een wandeling in een naaldbos veel opgeruimder voelt in je hoofd en in je luchtwegen? Dat komt omdat de etherische olie die via de naalden en hars van de dennenboom worden verspreidt op de holtes, bronchiën EN op het zenuwstelsel werken. Mocht je niet naast een naaldbos wonen en je holtes zitten verstopt dan kan je met een paar druppels etherische Dennen olie bijvoorbeeld een stoombad maken en je luchtwegen worden hierdoor gereinigd. De geur speelt hierin een rol. De geur van Den zorgt ervoor dat je systeem zich ontspant, waardoor ook de zenuwen en de bloedvaatjes zich verwijden; de doorstroom neemt toe, de druk op de holtes neemt af en je kan weer vrijer ademen. En diep en bewust ademen is erg belangrijk voor ons algehele welzijn.
De relatie tussen je adem en de wind
In Nederland zijn veel naaldbomen aangeplant, die zijn hier niet natuurlijkerwijze aan komen waaien. Door eeuwenlange overbegrazing is de grond op veel plaatsen in Nederland uitgedroogd en veranderd in stuifzand; micro organismen zijn onttrokken en er is geen voedingsbodem voor een rijk loofbos of ander weelderig groen meer. De den doet het in stuifzand landschappen zoals de Veluwe en de Utrechtse Heuvelrug daarentegen erg goed. Dit komt onder andere omdat naaldbomen niet zoveel water nodig hebben. Maar het heeft ook te maken met de wind en de bijzondere relatie van de Grove den tot de wind. Stuifzand landschappen zijn tochtig en naaldbomen hebben wind nodig voor het verspreiden van hun zaden. De zaden van de naaldboom zitten niet in een afgesloten vruchtbeginsel zoals die van de peer of pompoen (bedektzadigen); de Grove den is een naaktzadige, dat wil zeggen dat zijn zaden los in de oksels van de dennenappel zitten. De wind zorgt ervoor dat deze zaden worden verspreid.
Je kan veel opmaken over de geneeskrachtige werking van een kruid door hem nauwkeurig te observeren. Zo zegt de bijzondere relatie tussen de wind en de Den iets over de geneeskrachtige werking op onze luchtwegen en de naalden van de boom duiden op een prikkelend effect. De Grove den is bij uitstek geschikt voor het aanmaken van gezond slijm in de slijmvliezen en de huid en bevordert de adem door het vrij maken van de luchtwegen.
Geneeskrachtige werking
We zijn psychosomatische wezens, dat is onze natuur. Lichaam en geest zijn met elkaar verbonden. En de planten en bomen spelen daarop in door een breed spectrum van aandoeningen zowel lichamelijk als psychisch aan te pakken. In de kruidengeneeskunde wordt dat de ‘Typologie’ van een kruid genoemd. In het geval van de Grove den luidt de typologie:
“de Grove den is bij uitstek geschikt voor mensen die vastzitten in wrok van oud zeer en anderen of zichzelf niet kunnen vergeven. Ze zeggen steeds ‘sorry’ of ‘had ik maar…’ en gedragen zich als slachtoffer, vooral ten opzichte van directe familieleden.” – quote is afkomstig uit Het Kruidenboek van Ingrid.
Dat klinkt vrij heftig, maar houd er rekening mee dat dit de meest overdreven vorm is waarin een dergelijke karakter eigenschap zoals wrok zich kan uiten. Er zijn uiteraard ook ‘lichter’ varianten van de bovenstaande omschrijving, maar uiteindelijk leidt het allemaal tot hetzelfde: een vernauwing van de energie en het opwerpen van blokkades.
Het opwerpen van blokkades uit zich in ziektebeelden die te maken hebben met verstopping; we hadden het al uitgebreid over verstopping van de holtes, de neus, en de bronchiën. Grove den maakt zacht, desinfecteert en creëert ruimte voor de adem en levensenergie om opnieuw te stromen. Zoals ik al zei hoeft het niet altijd te gaan om de meest heftige variant, het kan ook gaan om een dagelijkse vermoeidheid die door slachtoffer gedrag is veroorzaakt. In dit laatste geval kan de Den ook verlichting bieden, het maakt vrolijk en geeft energie. Vooral in de donkere dagen rond midwinter. Den werkt dus ook sterk op onze psyche en het zenuwstelsel, dit komt door de aanwezigheid van pinicrine of pineen. Pinicrine heeft een cortison achtig effect, het werkt activerend op de bijnier, die verantwoordlijk is voor het aanmaken en loslaten van cortison en adrenaline.
De aanwezigheid van hars in de Den zorgt ervoor dat verstoppingen ook via de urinewegen worden afgevoerd. Hars doet namelijk zweten. De diuretische werking van de Grove den kan daarom ook bij nieraandoeningen, blaasontsteking en zelfs bij ziekten aan de lever worden ingezet.
De Grove den is zeer geschikt om in allerlei oliën en zalven te verwerken. De verzachtende en wond helende eigenschappen werken prachtig op eczeem en de ontstoken huid. Het bevorderen van de doorbloeding zorgt er tevens voor dat de huid en onderliggende lagen worden verwarmd, bijvoorbeeld bij ontsteking van gewrichten, spierpijn, en winterhanden en -voeten. Een zalf kan ook worden ingezet om de borst bij astma, bronchitis en longontsteking mee in te smeren.